Patron

Św. Antoni – Patron Miasta Przeworska

Kiedy coś zgubimy, to kogo prosimy o pomoc? Oczywiście… św. Antoniego. Mówi się o nim Antoni z Padwy, choć urodził się w Lizbonie, a w Padwie spędził tylko ostatni rok życia. Żył zaledwie 36 lat. Zasłynął jako wybitny kaznodzieja. Stał się jednym z najbardziej popularnych świętych. Nie ma chyba kościoła w Polsce, w którym nie byłoby ołtarza, figury albo obrazu św. Antoniego. Przedstawiany jest najczęściej z Dzieciątkiem Jezus na rękach. To echo legendy, która głosi, że pewnego dnia, gdy czytał Pismo Święte, pojawiło się na nim uśmiechnięte Dzieciątko Jezus. Pod figurami św. Antoniego można spotkać skarbonki z napisem „Chleb św. Antoniego”. To z kolei zwyczaj, który pojawił się po raz pierwszy w Tuluzie w 1886 roku. Jałmużnę dla ubogich zaczęto łączyć z prośbą do świętego lub podziękowaniem za uproszoną łaskę.

Św. Antoni z Padwy, rys. Przemysław Dybaś
Św. Antoni z Padwy, rys. Przemysław Dybaś

Św. Antoni przychodzi na świat w 1195 roku w Lizbonie jako Ferdynand Bulonne. Pomiędzy 15 a 20 rokiem życia wstępuje do Kanoników Regularnych św. Augustyna. Studiuje teologię w Coimbrze i tam, w roku 1219, przyjmuje święcenia kapłańskie. Jest świadkiem pogrzebu pięciu franciszkanów zamordowanych w Maroku. W tym wydarzeniu odczytuje Boże wezwanie. Wstępuje do franciszkanów, przybierając imię Antoni. Chce udać się do Maroka, aby głosić Ewangelię poganom nawet za cenę utraty życia. Ciężka choroba krzyżuje jego plany. Wraca z Maroka, ale zamiast do ojczyzny trafia do Italii. Dociera do Asyżu, gdzie spotyka się ze św. Franciszkiem. Bracia, odkrywszy jego kaznodziejski talent, mianują go generalnym kaznodzieją zakonu. Antoni przemierza miasta i wioski, głosząc Ewangelię i nawołując do poprawy życia i pokuty. Głosi kazania we Francji, gdzie skutecznie przeciwdziała albigensom. Dar wymowy, świętość i nadzwyczajne dary (uzdrowienia, czytanie w sumieniach, bilokacja) gromadzą przy nim tak wielkie tłumy, że kazania głosi na placach, bo kościoły nie mieszczą słuchaczy. Pod wielkim wrażeniem kazań Antoniego jest sam papież Grzegorz IX, który słucha go w Rzymie. W roku 1230 Antoni zrzeka się wszelkich urzędów zakonnych i udaje się do Padwy. Jest już wtedy zupełnie wycieńczony pracą. Umiera 13 czerwca 1231 roku. Przy jego grobie w Padwie dzieją się cuda. W niecały rok po jego śmierci, 30 maja 1232 roku, papież Grzegorz IX zalicza go w poczet świętych. W Padwie wyrasta ogromna bazylika, która do dziś gromadzi pielgrzymów wzywających jego wstawiennictwa. Trudno dociec, skąd wziął się zwyczaj proszenia św. Antoniego o pomoc w odnalezieniu cennej zguby. Może dlatego, że jako wytrawny kaznodzieja pomagał odnajdywać ludziom utracone duchowe wartości. W każdym razie słuszną rzeczą jest wzywać świętych na pomoc, pamiętając tylko, że źródłem każdej łaski jest zawsze sam Bóg. A św. Antoniego prośmy o pomoc nie tylko wtedy, gdy zgubi się nam portfel czy klucze, ale i wtedy, gdy gubią się nam „rzeczy” o wiele cenniejsze, takie jak wiara, sens, miłość, nadzieja… Na tych sprawach święci znają się najlepiej.

„Patron zagubionych”
ks. Tomasz Jaklewicz


Święty Antoni zajmuje szczególne miejsce w świadomości mieszkańców Przeworska. Od wieków jest otaczany czcią oddanych wiernych w słynącym łaskami obrazie, pędzla znanego mistrza epoki baroku Franciszka Lekszyckiego. Obraz namalowany około roku 1650, znajdujący się w przeworskim klasztorze ojców Bernardynów, przedstawia św. Antoniego z Dzieciątkiem Jezus. Jest to scena cudu, który wydarzył się w Camposampiero na krótko przed śmiercią przyszłego świętego. Po prawej stronie przedstawiono cud z osłem: Pewien człowiek rzekł: „Uwierzę, że Chrystus jest naprawdę obecny w hostii konsekrowanej, gdy zobaczę mego osła klękającego przed monstrancją.” W oznaczonym czasie św. Antoni przybył z monstrancją, a jego przeciwnik z osłem, głodzonym przez trzy dni. Mimo że osłu podsuwano paszę, zwierzę uklękło przed Najświętszym Sakramentem. Na stole po lewej stronie widać księgę oraz czaszkę – symbol rzeczy ostatecznych. Kolejnym przykładem wielowiekowego kultu św. Antoniego w Przeworsku jest wydane drukiem, zachowane do dziś, kazanie o św. Antonim wygłoszone w klasztorze oo. Bernardynów w 1754 r. przez ks. kan. Józefa Ignacego z Biberszteynów Rogalę Kocieńskiego o jakże wymownym tytule „Wielka bez miary chwała Wielkiego Cudotwórcy S. Antoniego z Padwy”.

Liturgiczny obchód ku czci św. Antoniego przypada na dzień 13 czerwca i ma rangę uroczystości. W tym dniu w przeworskim klasztorze ma miejsce okolicznościowy odpust, w czasie którego odbywa się błogosławieństwo dzieci i lilii św. Antoniego. W czerwcu 1687 r. z tej okazji przybył do naszego miasta sam król Jan III Sobieski. Nabożeństwa ku czci św. Antoniego odbywają się w każdy wtorek. Śpiewana jest wtedy średniowieczna sekwencja – rodzaj hymnu „Si quaeris miracula” („Jeśli szukasz cudów”). „Si quaeris” traktuje o żywocie Świętego, jego czynach i cudach za jego wstawiennictwem. Przeworszczanie i pielgrzymi przybywający z najróżniejszych zakątków świata do kaplicy św. Antoniego, przed cudownym obrazem zanoszą swoje modlitwy i zostawiają problemy. Z licznych przekazów ustnych oraz zapisów kronik wynika, że modlitwy te zostają wysłuchane, a problemy znajdują szybkie rozwiązania. Kult Świętego rozszerza się w nowo powstałej parafii p w. Chrystusa Króla w Przeworsku. Jest obecny także w pozostałych świątyniach przeworskich. W kościele Sióstr Miłosierdzia, obok obrazu Matki Bożej Śnieżnej w ołtarzu głównym, szczególną cześć odbiera św. Antoni, a jeden z ołtarzy bocznych bazyliki pw. Ducha Świętego w Przeworsku jest poświęcony właśnie Świętemu z Padwy. Tradycją stało się również oddawanie pod opiekę św. Antoniego dzieci, które przystępują do sakramentu Pierwszej Komunii Świętej. Po uroczystościach w kościele pw. św. Barbary w Przeworsku, pod postumentem Świętego na placu klasztornym dzieci z radością ustawiały się do pamiątkowych fotografii. Lokalny kult św. Antoniego przejawia się również w przydrożnych i przydomowych kapliczkach, czego przykładem jest chociażby figurka św. Antoniego wmurowana w ścianę obecnej piekarni w przeworskim Rynku. Kolejnym przykładem przywiązania przeworszczan do Świętego jest kapliczka przydrożna przy ul. Węgierskiej, z figurą św. Antoniego, patrona księcia Antoniego Lubomirskiego (właściciela Przeworska), ufundowana przez rodzinę Pięciakowskich w 2. połowie XVIII w. Oficjalną decyzją Kongregacji Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów z dnia 8 kwietnia 2016 roku święty Antoni z Padwy, Prezbiter i Doktor Kościoła został ogłoszony Patronem u Boga Miasta Przeworska.

tłumaczenie z j. łac. Szymon Wilk